سیستم حس وستیبولار( vestibular system)یکی از سیستم های حسی اصلی دربدن انسان و دیگر موجودات است که به حفظ تعادل هماهنگی حرکت ها و تشخیص جهت حرکات و تشخیص جهات حرکات در فضا کمک میکند این سیستم به کمک سه بخش اصلی تشکیل شده است :دستگاه های وستیبولار درون گوش داخلی نیرو های گرانش و اطلاعات از سایر حس ها نظیر بینایی.

اجزاء اصلی سیستم وستیبولار

1.کانال های نیمه قوسی( semicircular canals)

این کانال ها به صورت سه بعدی در گوش داخلی قراردارند و باعث تشخیص حرکات انتقالی سر و تغییرات زاویه ای  در سه جهت مختلف (به بالا و پایین به چپ به راست به جلو و به عقب )میشوند .

2.بولب های وستیبولارbulbs) vestibular)

این بخش از سیستم حس وستیبولار نیروهای گرانش را دریافت کرده و بر اساس تغییرات موقعیت بدن به مغز اطلاعاتی ارسال میکند که به تعادل کمک میکند .

3.ارگان های اکوله ای( otolith organs)

این ارگان ها نیز در گوش داخلی قرار دارند و با کمک اجزاء کوچک کلیسمی (otoliths)تغییرات ناشی از نیروهای گرانش را تشخیص میدهند اطلاعات ارگان های اکوله ای همچنین به مغز ارسال میشود تا تعادل بدن را حفظ کند.

اختلال سیستم وستیبولار

اختلال سیستم وستیبولار به عنوان یکی ازمشکلات حسی ارگان های داخل گوش شناخته میشود و ممکن است تاثیرات منفی جدی برروی تعادل کنترل حرکت ها و حالت عمومی فرد داشته باشد این اختلال ممکن است در افراد مختلف و در سنین مختلف رخ دهد .

همچنین بخوانید : سندروم کوشینگ چیست؟ علائم آن تشخیص و گفتاردرمانی، کاردرمانی

علل ایجاد اختلال در سیستم وستیبولار

1.بیماری منیئر :

این بیماری عموما با تجمع ناگهانی مایعات در گوش داخلی همراه است که منجر به تنگی کانال های نیمه قوسی و افزایش فشار داخلی گوش داخلی میشود این  شرایط ممکن است باعث سرگیجه شدید تهوع سردرد و کاهش شنوایی گردد .

2.بیماری لابیرینتیت:

این بیماری ناشی از التهاب لابیرینت (یک بخش از گوش داخلی ) است که معمولا ناشی از عفونت ها مثل آنفلونزا میباشد افراد مبتلا به لابیرینتیت معمولا با سرگیجه شدید تعادل نامناسب و نابودی موقت حس تعادل مواجه میشوند .

3.بیماری های عصبی :

برخی بیماری های عصبی مانند سکته مغزی تروما و یا اختلالات عصبی رشدی همچون اختلال طیف اوتیسم مشکلات کروموزومی همچون سندرم داون ممکن است به عملکرد سیستم وستیبولار آسیب برسانند .

4.بیماری های عفونی :

بعضی عفونت ها نیز میتوانند به سیستم وستیبولار آسیب برسانند و اختلالات تعادل ایجاد کنند .

علائم اختلال درسیستم حسی وستیبولار

1.سرگیجه :

یکی از علائم اصلی اختلال سیستم وستیبولار محسوب میشود افراد مبتلا به سرگیجه احساس حرکت و گردش بدن یا محیط در اطراف خود را تجربه میکنند این احساس سرگیجه میتواند شدید باشد وموجب تشنج و تهوع شود .

2.تعادل نامناسب :

اختلال در سیستم وستیبولار میتواند به تعادل نامناسب و دشواری در حفظ تعادل منجر شود افراد ممکن است مشکلاتی درراه رفتن ایستادن یا حرکت کردن داشته باشند .

3.تهوع و استفراغ :

اختلال سیستم وستیبولار میتواند باعث تهوع واستفراغ شود به ویژه هنگامی که حرکت های سریع انجام میشود یا موقعیت بدن تغییر میکند .

4.احساس عدم تعادل در بدن :

افراد ممکن است احساس عدم تعادل در سر و سردرد شود .

5.احساس گیجی یا سردرد :

اختلال سیستم وستیبولار ممکن است با حس های بینایی در تطابق نباشند و موجب گیجی و سرگیجه شوند .

تقویت حس وستیبولار

تمرینات های تقویت حس وستیبولار میتوانند به بهبود تعادل و کنترل حرکت ها کمک کنند و در کاهش علائم اختلالات وستیبولار طراحی شده اند در ادامه تعدادی از تمرین های تقویت حس وستیبولار ذکر شده است :

1.تمرین های چرخشی rotational exercises)):

در این تمرینات انجام حرکات چرخشی با بدن و سر در اطراف محور های مختلف (مثلاچرخش سر به چپ و راست  بالا و پایین )میباشد این تمرین ها به تعادل و کنترل حرکات چرخشی کمک میکنند .

2.تمرین های چشمی(eye exercises  ):

انجام حرکات چشمی مختلف از جمله حرکات افقی و عمودی چشم ها به همراه حرکات سر میتواند به تقویت سیستم حس وستیبولار کمک کند .

3.تمرین های تعادلی(balance exercises ):

انجام تمرین های تعادلی از قبیل ایستادن با یک پا رفتن برروی خط راست یا سطح های ناپیوسته میتواند تعادل بدن را بهبود دهد و از تقویت حس وستیبولار سود برد .

4.تمرین های خم  شدن (bending exercises ):

انجام تمرین هایی که شامل خم شدن به سمت پایین و بالا یا جلو و یا عقب میشوند به تقویت سیستم وستیبولار کمک میکند .

5.تمرین های تطابق چشم و تعادل (eye-head coordinaton exercises):

انجام تمرین هایی که شامل حرکات چشم و سر به همراه یکدیگر هستند به تقویت هماهنگی بین اطلاعات حس وستیبولار و حس بینایی کمک میکند .

همچنین بخوانید: ام اسM_Sچیست ؟ علائم،تشخیص و درمان

درمان اختلال حس وستیبولار :

اختلالات وستیبولار بر اساس علت خاص خود درمان میشوند برخی از درمان ها ممکن است شامل دارو ها تغییر شیوه زندگی مانور و جراحی باشند .هدف از درمان اختلال حس وستیبولار بهبود تعادل کنترل حرکت ها و کاهش علائم ناخوشایند مرتبط با آن است درمان این اختلال معمولا شامل مدیریت دارویی تمرین های تعادلی و حرکتی و تغییرات در سبک زندگی میشود.

1.دارو ها :

برخی از دارو ها مانند ضد تهوع ها ضد سرگیجه میتوانند به کنترل علائم سرگیجه و تهوع کمک کنند .

2. تمرین های تعادلی :

انجام تمرین های تعادلی و تقویتی میتواند به بهبود تعادل و کنترل حرکت ها کمک کند این تمرین ها معمولا توسط فیزیوتراپیست یا متخصص حرکت و توانبخشی طراحی میشوند .

3.جراحی :

در موارد نادری که اختلال حس وستیبولار شدید و ناقابل مدیریت با درمان های معمولی باشد ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد و در برخی موارد عمل جراحی بر روی سیستم وستیبولار انجام میشود تا اعمال  اصلاحی یا ترمیمی صورت گیرد .

جمع بندی

اختلالات سیستم وستیبولار در کودکان میتواند به مشکلاتی در تعادل هماهنگی حرکتی تمرکز و پردازش حسی منجر شود این سیستم که در گوش داخلی قرار دارد مسئول کنترل تعادل جهت گیری بدن در فضا است نقش در عملکرد این سیستم باعث میشود کودک در انجام فعالیت های روزمره ای که نیاز به هماهنگی و تعادل دارند مانند دوییدن پریدن و بالا رفتن از پله ها با دشواری مواجه شود میتوانید از کلینیک های توانبخشی استفاده کنید به بهبود شما کمک میکند .